Dragiša N. Lapčević

Dragiša N. Lapčević, novinar, socijalista, publicista (Užice, 1867 – Beograd, 1939)

Dragiša Lapčević je rođen u Užicu 27. oktobra 1867, a odrastao u Požegi, gde je završio tri razreda osnovne škole. Zbog siromaštva prekida školovanje i stupa u nadničare, boreći se do kraja života sa nemaštinom. Bio je pekar, kafedžija, delovodja i knjižar pre nego što će postati narodni tribun.

Kratko osnovno školovanje predstavljalo je samo dobru podlogu za samoobrazovanje u kome je imao uspeha naučivši pored ostalog ruski i nemački (pored ruskog naučio je i druge slovenske jezike – bugarski, slovenački, češki i slovački). Izgradio se pod jakim uticajem Sv. Markovića, Cenića, Pelagića, i ruskih socijalista XX veka. Socijalističkom pokretu prilazi iz redova staroga radikalnog narodnog pokreta čija je shvatanja sačuvao. Bio je narodni poslanik, publicist, knjižar, novinar, prevodilac, narodni ekonom.

Jedan je od osnivača “Radničkih novina” (1897) i glavni je urednik (1903 – 1914), uredjivao je dodatak o selu u listu “Politika” (1924), jedan od osnivača i predsednik Srpske socijaldemokratske partije. Aktivno je učestvovao u Radničkom pokretu Srbije (1903-1914), biran je na najodgovornije funkcije u rukovodstvu Srpske social-demokratkse partije. Kao jedan od potpisnika prve peticije sa političkim zahtevima socijalista, osudjen je 1898. na šest meseci zatvora, a posle Ivanjdanskog atentata na kralja Milana, na dvadeset godina robije u teškim okovima (1900), ali je amnestiran. Bio je narodni poslanik u Narodnoj skupštini Kraljevine Srbije na listi SSDP i član Medjunarodnog socijalističkog biroa.

U Požegi ja aktivno učestvovao u zanatlijskom pokretu, a zaslužan je i za poljoprivrednu edukaciju požeškog stanovništva. U našem kraju on je podigao i unapredio voćarstvo. Godine 1890. osnovao je u Požegi prvi tečaj za kalamljenje voća i dalje održao niz takvih tečajeva (pletarski, potkivački), osnovao pčelarski tečaj i unapredio pčelarstvo, održao mnoga predavanja iz raznih grana poljoprivrede, priredjivao poljoprivredne izložbe. Zahvaljujući Lapčeviću u Požegi je osnovana prva Podružnica Srpskog poljoprivrednog društva (1893) i Prvi poljoprivredni muzej u Srbiji (1898), kao i Radnička čitaonica (1903). U Požegi je živeo do 1902. kada je otišao za Beograd.

Iz radničkog pokreta se povukao 1923. i posvetio publicistici. Bio je i bibliotekar Narodne skupštine Srbije, predsednik Beogradske sekcije Jugoslovenskog novinarskog udruženja (1926) i inicijator osnivanja Odbora za podizanje Doma novinara u Beogradu.

Za sobom je ostavio zanimljivo studijsko i publicističko nasledje. Pored vrlo velikog broja članaka u najrazličitijim političkim, privrednim, sindikalnim, zadružnim, književnim itd. listovima i časopisima, napisao je oko 85 naučnih radova i članaka (svoje poslaničke govore izdavao je u obliku knjižica), kao i 20 knjiga prevoda pre svega sa ruskog (preveo roman Mati od Maksima Gorog). Bavio se i etnologijom i istorijom i bio jedan od najagilnijih saradnika Jovana Cvijića iz užičkog kraja. Beležio je narodne poslovice, zdravice i narodne pesme i pisao je o njima. Na području nekadašnje župe Moravice, Lapčević je zabeležio 97 poslovica i objavio u knjizi pod naslovom “Poslovice iz Moravice” (1924). Uz svaku poslovicu je dao njeno značenje, a uz mnoge i legende o njihovom nastanku. U knjizi “Iz užičkog kraja” (1926) objavio je preko 80 lirskih narodnih pesama, jednu epsku narodnu pesmu, više legendi i anegdota i 72 poslovice o poljoprivredi. U istoj knizi je pisao o narodnoj poeziji i manastirima kao kulturnim centrima. U Požegi je jedno vreme držao knižaru, kao i u Beogradu knjižaru “Lapčević”, koja se bavila i izdavaštvom.

Jasminka Đurić, Narodna biblioteka Požega